اسکولیوز یا کجی ستون فقرات، یک مشکل شایع است که افراد در هر سنی میتوانند با آن روبرو شوند. این وضعیت نه تنها در ظاهر بدنی و پوسچر اثرگذار است، بلکه در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، ممکن است عوارض جدی به همراه داشته باشد. برای بسیاری از والدین و حتی بزرگسالان، آگاهی از علت اسکولیوز و دلایل بروز آن بسیار اهمیت دارد تا بتوانند پیشگیریهای لازم را انجام دهند و در صورت بروز، به درمان بپردازند. با این مقاله از وبلاگ تخصصی دکتر تن صاف همراه باشید تا با علل مختلف اسکولیوز، انواع و عوامل خطر آن، و روشهای تشخیص و درمان بیشتر آشنا شوید.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز به معنای انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است که میتواند از نمای جانبی به شکل منحنی S یا C دیده شود. در یک ستون فقرات سالم و طبیعی، مهرهها به صورت مستقیم و منظم قرار گرفتهاند؛ اما در اسکولیوز، ستون فقرات به یک سمت منحرف میشود. این انحراف، علاوه بر ایجاد تغییرات ظاهری، میتواند مشکلاتی مانند درد، کاهش تحرک و حتی مشکلات تنفسی ایجاد کند.
اسکولیوز بیشتر در دوران رشد، یعنی کودکی و نوجوانی، بروز میکند. با این حال، بزرگسالان نیز ممکن است در اثر عوامل مختلف به این عارضه مبتلا شوند. آگاهی از علتهای مختلف اسکولیوز به شما کمک میکند تا روشهای پیشگیری و درمان مناسب را انتخاب کنید.
علتهای مختلف اسکولیوز
شناخت علت اسکولیوز یکی از مهمترین مراحل درک این بیماری و چگونگی مدیریت آن است. اسکولیوز به دلایل مختلفی بروز میکند که شامل موارد ایدیوپاتیک، عصبی عضلانی، مادرزادی و عوامل اکتسابی است. هر کدام از این علل میتواند باعث ایجاد انحراف در ستون فقرات و در نتیجه اسکولیوز شود.
-
اسکولیوز ایدیوپاتیک
اسکولیوز ایدیوپاتیک به نوعی از اسکولیوز گفته میشود که علت مشخصی برای آن شناسایی نشده است. این نوع اسکولیوز شایعترین نوع در کودکان و نوجوانان است و معمولاً در سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی مشاهده میشود. با اینکه علت این نوع اسکولیوز هنوز به درستی شناخته نشده، اما عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز آن تأثیر داشته باشند. بسیاری از پزشکان معتقدند که عواملی مانند رشد سریع در دوران بلوغ یا عدم تعادل در سیستم عصبی و عضلانی میتواند زمینهساز اسکولیوز ایدیوپاتیک باشد.
- اسکولیوز عصبی عضلانی
این نوع اسکولیوز به دلیل بیماریهای عصبی و عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، و اسپینا بیفیدا ایجاد میشود. در این بیماریها، عضلات اطراف ستون فقرات به دلیل ضعف و عدم توانایی در حمایت کافی، نمیتوانند به درستی از ستون فقرات حمایت کنند و این امر باعث ایجاد انحراف در ستون فقرات میشود. بیماران مبتلا به اسکولیوز عصبی عضلانی معمولاً نیاز به مراقبتهای ویژه و درمانهای خاص دارند تا از پیشرفت انحراف جلوگیری شود.
-
اسکولیوز مادرزادی
اسکولیوز مادرزادی ناشی از نقصهای مادرزادی در ساختار مهرهها است و از زمان تولد وجود دارد. این نقصها میتوانند به دلیل رشد ناهماهنگ استخوانهای ستون فقرات رخ دهند و باعث ایجاد انحنای غیرطبیعی شوند. اسکولیوز مادرزادی معمولاً در سنین پایین تشخیص داده میشود و ممکن است با مشکلات دیگری مانند نقصهای قلبی و دستگاه ادراری همراه باشد. درمان این نوع اسکولیوز معمولاً به جراحی نیاز دارد.
-
عوامل ثانویه یا اکتسابی اسکولیوز
عوامل ثانویه یا اکتسابی شامل مشکلاتی هستند که به مرور زمان باعث بروز اسکولیوز میشوند. این عوامل شامل پوکی استخوان، تخریب دیسک، عفونتها و آسیبهای جسمانی میباشند. بهویژه در بزرگسالان و افراد مسن، تخریب دیسکها و پوکی استخوان میتواند به تدریج باعث انحراف ستون فقرات و ایجاد اسکولیوز دژنراتیو شود. در این موارد، اسکولیوز به دلیل آسیبهای اکتسابی یا تحلیل رفتن ساختارهای پشتیبان ستون فقرات ایجاد میشود.
جدول علت های اسکولیوز
نوع اسکولیوز | علتها و توضیحات | شایعترین سن بروز | احتمال نیاز به درمان جراحی |
ایدیوپاتیک | علت ناشناخته؛ احتمالاً عوامل ژنتیکی | ۱۰ تا ۱۵ سال | متوسط |
عصبی عضلانی | فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، اسپینا بیفیدا | هر سنی ممکن است | بالا |
مادرزادی | نقصهای مادرزادی در ساختار استخوانها | از تولد | بالا |
دژنراتیو (ثانویه) | تحلیل استخوانها و تخریب دیسکها | بالای ۶۰ سال | متوسط تا بالا |
عوامل خطر و تأثیرگذار در بروز اسکولیوز
شناخت عوامل خطر میتواند به پیشگیری و مدیریت بهتر اسکولیوز کمک کند. برخی از افراد به دلیل عوامل ارثی یا محیطی، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
عوامل ژنتیکی
ژنتیک نقش بسیار مهمی در بروز اسکولیوز دارد. اگر فردی در خانواده به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده افزایش مییابد. تحقیقات نشان داده است که برخی از ژنها ممکن است در ایجاد اسکولیوز نقش داشته باشند. این عوامل ارثی به خصوص در اسکولیوز ایدیوپاتیک که علت مشخصی ندارد، دیده میشود.
سن و جنسیت
سن و جنسیت از عوامل دیگری هستند که میتوانند بر بروز اسکولیوز تأثیر بگذارند. اسکولیوز بیشتر در دوران رشد، یعنی بین سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی شایع است. همچنین تحقیقات نشان میدهند که دختران بیشتر از پسران در معرض ابتلا به اسکولیوز قرار دارند و احتمال پیشرفت انحنا در دختران نیز بیشتر است.
عوامل محیطی و سبک زندگی
سبک زندگی و شرایط محیطی نیز میتوانند در بروز اسکولیوز مؤثر باشند. برای مثال، نشستنهای طولانی مدت، عدم فعالیت بدنی و عادات غلط نشستن و خوابیدن میتوانند به تدریج باعث تشدید انحنای ستون فقرات شوند. در این موارد، ورزش و انجام تمرینات اصلاحی میتواند به پیشگیری و کاهش عوارض کمک کند.
علائم و عوارض اسکولیوز
اسکولیوز میتواند با علائم و عوارض مختلفی همراه باشد که برخی از آنها به وضوح قابل مشاهده هستند، در حالی که برخی دیگر نیاز به معاینه و تشخیص دقیق دارند. آگاهی از این علائم میتواند در تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر اسکولیوز کمک کند.
علائم اولیه اسکولیوز
از علائم اولیه اسکولیوز میتوان به عدم تقارن در شانهها، برجستگی یک طرفی در پشت و ناهماهنگی در لگن اشاره کرد. در مراحل اولیه، این علائم ممکن است خفیف باشند و تنها در هنگام ایستادن یا خم شدن دیده شوند. در کودکان و نوجوانان، والدین ممکن است متوجه ناهماهنگی در قامت فرزند خود شوند.
- ناهماهنگی در شانهها و لگن
- برجستگی یک طرفی در پشت
- خستگی زودرس هنگام ایستادن یا نشستن
عوارض اسکولیوز پیشرفته
اگر اسکولیوز به مراحل پیشرفته برسد و درمان نشود، ممکن است باعث عوارضی مانند مشکلات تنفسی و قلبی شود. در این موارد، انحنای ستون فقرات به ریهها و قلب فشار وارد میکند و تنفس و عملکرد قلب را دشوار میسازد. همچنین، افراد مبتلا به اسکولیوز پیشرفته ممکن است از دردهای مزمن کمر و کاهش کیفیت زندگی رنج ببرند.
- مشکلات تنفسی و قلبی
- دردهای مزمن کمر
- کاهش تحرک و انعطافپذیری ستون فقرات
چگونه اسکولیوز را تشخیص دهیم
تشخیص اسکولیوز در مراحل اولیه بسیار مهم است، چرا که در صورت عدم درمان ممکن است با گذر زمان تشدید شود. در ادامه به روشهای تشخیص این عارضه پرداختهایم:
1. علائم ظاهری اسکولیوز
برخی علائم ظاهری میتوانند نشاندهنده اسکولیوز باشند:
- عدم تقارن شانهها: یک شانه ممکن است از دیگری بالاتر باشد.
- برجستگی غیرعادی در قسمت پشت: هنگامی که فرد به جلو خم میشود، ممکن است یکی از طرفین پشت بیشتر بیرون بزند.
- نامتقارن بودن لگن: یک طرف لگن ممکن است بالاتر از طرف دیگر قرار گیرد.
- کج بودن ستون فقرات: انحراف قابل مشاهدهای به صورت منحنی در ستون فقرات دیده میشود.
2. معاینه بالینی توسط پزشک
پزشک با انجام معاینات جسمی، علائم اسکولیوز را بررسی میکند. در این معاینه معمولاً از بیمار خواسته میشود که به جلو خم شود تا انحراف ستون فقرات و هرگونه برجستگی یا عدم تقارن بررسی شود.
3. آزمایشات تصویربرداری
برای تایید تشخیص و ارزیابی شدت اسکولیوز، ممکن است پزشک آزمایشهای تصویربرداری تجویز کند، از جمله:
- عکسبرداری با اشعه ایکس: بهترین روش برای مشاهده انحراف دقیق و میزان زاویه انحراف (زاویه کاب) است.
- MRI: در موارد پیچیدهتر برای بررسی ساختار ستون فقرات و احتمال وجود مشکلات عصبی.
- CT اسکن: در برخی موارد خاص برای بررسی جزئیات استخوانها.
4. استفاده از اپلیکیشنهای تشخیصی
برخی اپلیکیشنهای موبایل به شما کمک میکنند تا با گرفتن عکس از پشت، انحراف ستون فقرات را بررسی کنید. هرچند این روشها جایگزین معاینه پزشکی نمیشوند، اما میتوانند برای تشخیص اولیه مفید باشند.
درمان و مدیریت اسکولیوز
شاید سوال شما این باشد که آیا اسکولیوز قابل درمان است؟ درمان اسکولیوز به نوع، شدت و میزان پیشرفت انحنا بستگی دارد. درمانهای اسکولیوز به دو دسته کلی غیرجراحی و جراحی تقسیم میشوند.
-
درمانهای غیرجراحی
درمانهای غیرجراحی معمولاً برای افراد با انحنای خفیف تا متوسط توصیه میشود. این روشها شامل استفاده از بریس و فیزیوتراپی است. بریسها به کنترل انحنا و جلوگیری از پیشرفت آن کمک میکنند و تمرینات فیزیوتراپی نیز به تقویت عضلات و بهبود پوسچر کمک میکند. استفاده از بریس باید تحت نظارت متخصصین باشد و با رعایت اصول مناسب انجام شود.
-
روشهای جراحی
در مواردی که اسکولیوز به مرحله پیشرفته رسیده و انحنای شدید ایجاد شده است، ممکن است پزشک جراحی فیوژن ستون فقرات را توصیه کند. این روش جراحی به منظور تثبیت ستون فقرات و جلوگیری از پیشرفت بیشتر انحنا انجام میشود. جراحی معمولاً برای افرادی که با درمانهای غیرجراحی بهبود نیافتهاند، توصیه میشود.
برای دریافت پیدیاف چکلیست توصیههای بهداشتی برای پیشگیری از اسکولیوز کلیک کنید.
نتیجهگیری
اسکولیوز یک بیماری پیچیده است که علتهای مختلفی از جمله ژنتیکی، مادرزادی و عصبی عضلانی میتواند داشته باشد. تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، میتواند از پیشرفت این بیماری و عوارض آن جلوگیری کند. با مراجعه به مراکز تخصصی مانند مرکز دکتر تن صاف و دریافت مشاوره و درمان تخصصی، میتوانید از عوارض ناشی از این بیماری جلوگیری کرده و به بهبود کیفیت زندگی خود و عزیزانتان کمک کنید.
مرکز تخصصی دکتر تن صاف با تیمی از متخصصین مجرب و تجهیزات پیشرفته، آماده ارائه مشاوره و خدمات درمانی در زمینه اسکولیوز و سایر مشکلات ارتوپدی است.
سوالات متداول
-
آیا اسکولیوز ارثی است؟
- بله، ژنتیک میتواند در بروز اسکولیوز نقش داشته باشد. اگر در خانواده فردی به این بیماری مبتلا باشد، احتمال ابتلا به اسکولیوز در دیگر اعضای خانواده بیشتر میشود.
-
اسکولیوز در کودکان خطرناکتر است یا بزرگسالان؟
- اسکولیوز در کودکان به دلیل رشد سریع ستون فقرات در سنین پایین، بیشتر نیاز به نظارت دارد. در بزرگسالان، اسکولیوز ممکن است باعث مشکلاتی مانند دردهای مزمن شود.
-
چه نوع ورزشهایی میتواند به درمان اسکولیوز کمک کند؟
- تمرینات کششی، حرکات تقویتی و فیزیوتراپی میتوانند به بهبود وضعیت بدن و کاهش عوارض اسکولیوز کمک کنند.
2 پاسخ
بعد از کلی تحقیق درباره علت اسکولیوز، بالاخره به این مرکز تخصصی رسیدم که هم اطلاعات کاملی به من داد و هم با یک سری حرکات اصلاحی درست، کمکم مشکل ظاهری بدنم رو برطرف کردم. اینجا واقعاً ارزش امتحان کردن داره.
پسرم ۱۲ سالشه و موقع ایستادن انگار یه کم کج میایسته کسی تجربهای در مورد استفاده از بریس برای کودکان داره؟ واقعاً مؤثره؟